HAVA TAHMİNLERİ

HAVA VE RÜZGÂR

İzciler için hava durumunu bilmek çok önemlidir. Kampa gitmeden önce hava durumunu incelememek, ona göre giysi almamak ve kalış planları yapmamak kampınızın çok kötü geçmesine neden olabilir. Günümüzde hava tahminleri daha uzun süreli ve çok daha güvenilir olarak yapılabilmektedir. İnternet sayesinde birçok hava tahmin istasyonunun web sayfalarına girip ileriki dönemin tahminlerini alabiliriz. Ancak iş bu kadarla bitmez. İzciler her an değişen hava durumunu kendileri de çok iyi analiz edebilmelidirler. Kamplarda faaliyetlerini bu tahminlerine göre planlayabilirler.

Eski çiftçiler ve gemiciler kendileri için çok önemli olan hava tahminini deneyimlerine dayanarak bazı belirtilerek göre yaparlardı. Bizler bugün şanslıyız, günlük hava raporlarını dinleyip, hava durumunu öğrenebiliyoruz. Bununla beraber Doğa yürüyüşüne gittiğinde sende bazı belirtilere bakarak önündeki saatlerde havanın nasıl olacağını tahmin etmek zorunda kalabilirsin. Sana bu konuda yardımcı olacak pek çok şey var.

HAVAYI NASIL ANLAMALI ?

Havanın iyi, yağmurlu, rüzgârlı veya fırtınalı olacağını anlamak kolaydır.

İYİ HAVA BELİRTİLERİ

1-Gökyüzü koyu mavi görünürse, güneş doğarken parlak ve hafif sisli bulunursa, gökkuşağı akşam görünürse, güneş ay etrafında büyük hale olursa havanın iyi olacağı anlaşılır.

2-Otların üzerindeki çiğ iyi havayı müjdeler. Çiğ olayı havanın kuru ve açık olduğu zaman gerçekleşir.

3-Havanın sisli bulunması, sükûnetli olacağını gösterir. 4-Ateşin dumanı yukarıya doğru düz olarak yükselirse yüksek hava basıncı olduğu ve havanın güzel olacağı anlaşılır.

5-Akşam kırmızı olan bir gökyüzü iyi havanın belirtisidir. Havadaki toz partikülleri gördüğün zaman kırmızı rengin oluşmasına neden olur.

6-Kırlangıçlar yükseklerde uçarsa ertesi günün yağmurlu olmayacağı anlaşılır. Böyle havalarda kırlangıçlar hava akımları ile yükselen böcekleri yükseklerde yakalar. Yani bu durum yüksek hava basıncına işarettir. Yüksek hava basıncı ise iyi hava demektir.

KÖTÜ HAVA BELİRTİLERİ

1-Sabahleyin kırmızı bir gökyüzü toz yüklü bir havanın doğuya doğru çekilip yerini batıdan gelen hem yüklü havaya bıraktığını gösterir.

2-Kırlangıçların toprağa yakın uçmaları böceklerin alçak hava basıncı nedeni ile toprağa yakın olduğunu gösterir. Alçak hava basıncı ise kötü hava demektir.

3-Ateşin dumanı yükselmeden dağılıyorsa alçak basınca ve kötü havaya işarettir. Otlar sabah kuru ise, üzerinde çiğ yoksa kötü hava geliyor demektir.

4-Güneş doğarken, gökyüzünün kırmızı, gökkuşağının sabahleyin görünmesi, ay'ın etrafında küçük bir çember bulunması yağmura işarettir.

5-Güneş doğarken kırmızı görünmesi, batarken gökyüzünün kırmızı olması rüzgâra işarettir.

6-Güneşin soluk ve dumanlı doğması, ay'ın parlak olması, bulutların beyaz olması, güneş ve ay'ın etrafında bir kavis bulunması fırtınaya işarettir.

BULUT TÜRLERİ

Bulutlar havanın soğumasıyla oluşan milyonlarca küçük su damlacığından ve buz kristalinden meydana gelir. Bunlar değişik şekillerde oluşurlar. Biçimleri, yükseklikleri ve büyüklüklerine göre adlandırılırlar.

Sirüs : (cirris ya da "tuğ"): Genellikle 6000 m. ve yukarısında bulunurlar ve açık bir günde görülür, sakin bir denizin işaretidir.

Cirro Stratus: Karışmış örümcek ağı şeklinde, yükseklerde ince beyazımsı bulutlar. Sakin bir denizin işaretidir.

Alto cuuulus ya da "koyunlar": Aynı boydaki gri veya beyaz bulutlardır. Bir koyun sürüsünü andırırlar. Yerden yükseklikleri 6–8 km. arasındadır.

Alto stratus: Gökyüzünü gri bir perde gibi yoğun olarak kaplayan, güneş ya da ay bulunan bölümü parlak olan bulutlardır. Fırtınaya işarettir.

Strato cumulus: Kıvrım kıvrım koyu bulutlarıdır. Çok yoğun değildirler. Aralarından yer yer mavi gökyüzü görünür. Yağmur getirmezler.

Nimbus "şemsiye": Tam anlamı ile yağmur bulutlarıdır. Kalın ve koyu renklidirler. Alt kısımlarda yer yer küçük bulutlar vardır. Bulutların içinde bazı deliğe benzer açıklıklar bulunur.

Cumulus "Yün sepeti": Çeşitli yüksekliklerde büyük bulut yığınları. Güneşe karşı olan yerleri parlaktır.

Cumulo Nimbus "fırtına" ya da "sağanak": Cumuluse benzerler Üst tarafından "cirrus"a benzer bulutlar alt tarafta ise "nimbus" bulutları vardır. Çok alçak bulutlardır. Dolu bu bulutlar tarafından oluşur.

Stratus "çarşaf": Yukarıya doğru yükselen yatay bir sis tabakası. Parçalara ayrılmış şekline "franto stratus" adı verilir.

Pus veya sis; çok küçük su damlacıklarından oluşan "yüzey bulutlarıdır.". Sis pustan daha yoğundur.

Çiy: Soğuk bir yüzeyle temas eden havanın sıcaklığı belli bir noktaya düştüğünde çiy oluşur. Su buharı çiy damlacıkları halinde soğuk yüzeylerde yoğunlaşır.

Don: Yüzeylerdeki sıcaklığın don noktasının altına düşmesiyle oluşur.

Kırağı: Kırağı küçük buz kristallerinden oluşur ve donmuş bir çiydir.

Uçakların arkalarında bıraktıkları izler, uçak motorlarından çıkan su buharı içeren sıcak gazların soğuk havada donması ve yoğunlaşması ile oluşurlar.

HAVA TAHMİN RAPORU

İçinde yaşadığın yerin iklimini bilirsen çevreni daha iyi tanırsın. İklimi öğrenmen konusunda radyodan, TV.den, gazetelerden alacağın hava raporları sana yardımcı olacak. Hatta biraz yardımla kendi meteoroloji istasyonunu kurabilirsin. Ölçümleri günde iki kere ve üstteki tabloda gösterilen konularda gerçekleşir. Bir ay sonra edindiğin bilgileri arkadaşına aktar. Hava konusunu bir hobi olarak seçersen meteoroloji konusunda uzman kişilerle bağlantı kur.

RÜZGÂR

Rüzgâr; harekette olan havadır. Bu hareket bir doğrultuda olup daima yataya pek yakındır. Rüzgârın eğimi birkaç dereceyi geçmez. Rüzgâr doğrultusu, rüzgârın estiği yönle gösterilir. Mesela ''kuzey rüzgârı'' kuzeyden gelen yani, ''kuzeyden güneye doğru esen rüzgâr''demektir. Rüzgârın yönü ''rüzgâr fırıldağı'' denilen aletle tayin edilir.

Rüzgârlara, yönlerine göre, bölge halkının verdiği bir takım adlar da vardır. Mesela Marmara Bölgesi'nde kuzeyden esen rüzgâra ''Yıldız" kuzeydoğudan esene ''poyraz'', doğudan esene ''doğu'' güneydoğudan esene ''keşişleme'', güneyden esene ''kıble'', güneybatıdan esene ''Lodos'' batıdan esene ''batı'', kuzeybatıdan esene ''karayel" denir.

RÜZGARLARIN ŞİDDETLERİNE GÖRE ALDIKLARI ADLAR

DERECESİ

ADI HIZI  (Saniyede m.) Etkisi
0 Sakin   0 – 1 Hissedilmez
1 Çok Hafif 1 – 2 Hissedilmez
2 Esinti 2 – 4 Yaprakları Kımıldatır
3 Hafif Meltem 4 – 6 Yaprakları Kımıldatır
4 Meltem 6 – 8 İnce Dalları Sallar
5 Sert Meltem 8 – 10 Duman hafifçe yana kayar, ince dalları sallar
6 Rüzgar 10 – 12 Kalın Dalları Sallar
7 Fırtınalı Rüzgar 12 – 14 Kalın Dalları Sallar
8 Hafif Bora 14 – 16 Körpe Ağaç Gövdelerini Sallar
9 Bora 16 – 20 Toz, kağıt parçalarını yükseltir, ağaçlar sallanır.
10 Şiddetli Bora 20 – 25 Dalları kırar
11 Fırtına 25 – 30 Dalları kırar, rüzgâra karşı yürümek zorlaşır.
12 Tayfun (Kasırga) 30 ve Yukarısı Ağaçları kökünden söker, binalara zarar verir.

ISI -RÜZGÂR CETVELİ

Isı-Rüzgâr Münasebeti: Isı-Rüzgâr cetvelinde görüleceği gibi hava sıcaklığı, insan, malzeme, araç ve yiyecek maddeleri üzerine, rüzgârın hızına bağlı olarak değişik kuvvetlerde etki yapmaktadır. Yukarıdaki çizelge bütün izcilerce çok iyi bilinip uygulandığı sürece soğuğun olumsuz etkilerinden korunmak mümkündür.

Don çalması oldukça ılık havalarda bile rüzgârın vücudun korunmasız kısımlarına nüfuz ettiği durumlarda meydana gelebilir. Örneğin; Şayet rüzgâr sakin ve ISI -29"C ise dondurucu rüzgâr etkisi çok azdır. Ancak aynı ısı derecesinde rüzgâr saatte 40 Km. süratle esiyor ise dondurucu rüzgâr halinde oluşan ısı derecesi -59 °C olur. Bu koşullar altında tehlike büyüktür ve bu ısıya maruz kalan vücut 30 saniye içinde donabilir.

Sıcaklık Değiştirme Formülleri

Metrik veya İngiliz sistemini değiştirmek için dış kolonlardaki faktörler.

CELSIUS = C = 5/9 (F–32) F = 9/5 C + 32
FAHRENHEIT 32 40 50 60 70 75 85 95 105 212° °
CELSİUS 0° 5 10° 15° 20° 25° 30° 35° 40° 100

HAVA DURUMU

Görüş
Görülebilen Mesafe Tanım
50 metre Keşif sis
200 metre Kalın sis
400 metre Sis
1000 metre Mutedil sis
1 mil = 1609 m Puslu
2 Mil = 3218 m. Zayıf görüş
5 Mil = 8045 m. Orta görüş
10 Mil = 16090 m. İyi görüş
30 Mil = 48270 m. Çok iyi görüş
30 Milden fazla Fevkalade iyi görüş

DENİZİN DURUMU

Dalga yüksekliği Tanım

0 DURGUN DENİZ. Sütliman
1 Kd.'den SAKiN DENİZ. Tepeleri olmayan küçük dalgacıklar.
1- 3 Kd. HAFiF SOLUGANLI DENİZ. Kısa fakat bariz dalgalar; dalga tepelerinde köpük teşekkül etmemiş fakat cam gibi.
3 -5 Kd. MUTEDİL DENİZ. Dalgalar büyümeye başlıyor, arada sırada beyazlıklar gözüküyor.
5 -8 Kd. KABA DENİZ. Orta dalgalar, bariz uzun şekil almaya başlar, tepelerinde beyaz köpükler uzamaya başlar.
8–12 Kd. PEK KABA DENİZ. Dalgalar büyür, devamlı beyazlıklar, dalgalar kırılmaya başlar ve köpükler rüzgâr istikametinde uçuşmaya başlar.
12 -20 Kd. YÜKSEK DENİZ. Ağır tepeleri beyaz dalgalar, köpükler, keşif şeritler halinde rüzgâr istikametinde savrulur.

METEOROLOJİ ARAÇ-GEREÇLERİ

Yağmur sayacı: Her yanı aynı çapta bir teneke kutu al kutunun içinde biriken yağmur suyunu her gün bir cetvel kullanarak ölç, kutuyu her ölçümden sonra boşalt.

Nem oranı: Nem oranını ölçmek için karton bir süt kutusu bul. Kutuya yerleştireceğin birinin haznesi ıslak, diğerinin kuru olan iki termometre arasındaki farkı bularak nem oranını ölç. Nem oranını bulmak için aşağıdaki tabloyu kullan.

Hazne Islak olan ve kutu olan termometreler Kuru ve ıslak Hazneli Termometrelerdeki Isı arasındaki ısı (Centigrad ve Fahrenheit olarak)

Kuraklık: Bir bölgede en az 15 günlük bir sürede 0,2 mm. Den daha az yağış gözlenmesine kuraklık denir.

PRATİK YÖN TAHMİNLERİ

            YÖN BULMA
      Dünya üzerinde bulunduğumuz yeri harita ve aletler kullanarak belirleyebiliriz. Bulunduğumuz noktadan diğer bir noktaya giderken, yürüdüğümüz yönü rota olarak adlandırırız. İki nokta arasında birçok engeller, tepeler, ormanlar, göller ve nehirler yer alabilir. Önemli olan bir yerden diğerine giderken, saydığımız bu engelleri aşarken rota dediğimiz yönümüzü kaybetmememizdir. Yapılan araştırmalarda bir kişi bilmediği bir arazide hareket ediyorsa bir müddet sonra yön duygusunu kaybettiği görülmektedir. Yürüyüş sırasında, yaşamlarında sağ ayağını kullanan insanların kuvvetli olan bu ayakları ile sola göre daha uzun adım attıkları görülmektedir. Bu nedenle düz bir doğru üzerinde yürüdüklerini zanneden kişilerin rotalarından sola doğru saptıkları ve zaman içinde sola doğru çok geniş bir yay çizdikleri görülmektedir. Sonuçta umdukları yere ulaşamadıkları gibi nerede olduklarını da bilememektedirler. Son yıllarda ülkemizde doğada etkinlik gösteren kişilerin sayısı artmıştır. Bu sayı artışı beraberinde kazaları ve kaybolma olaylarını getirmektedir. Yön saptama çok kesin ve net bir hadisedir. Doğada yürüyen bir kişi net olarak nerede olduğunu bilmeli veya kaybolduğunu kabul etmelidir.

Pusula ve şimdi öğreneceğimiz yöntemlerle yer yüzeyinde ancak yön saptaması yapılabilir. Yani ancak istenen rotada yürümek mümkün olabilir. Yeryüzü üzerinde nerede olduğumuz sorusunun cevabı farklı aletler gerektirir. Bu aletlerden elde ettiğimiz sonuç ile enlem ve boylamımızı derece, dakika ve saniye cinsinden öğrenebiliriz. Bu bilgi ancak bir haritaya aktarıldıktan sonra o anki haritadaki yerimizi bilebiliriz.

Sonuç olarak doğada yönümüzü belirlemeden önce kabaca nerede olduğumuzu bilmek zorundayız. Ancak bundan sonra nereye gideceğimizi düşünüp sonra yönümüzü saptamalıyız.

PRATİK YÖN TAHMİNLERİ

Güneşle Yön Tayini :

Güneşle yön tayininin en basit şekli şudur:

Ayarı doğru bir saatle işe başlanır. Önce saatimizin akrebinin güneşe doğru tutarız. 12 sayısı ile akrebin oluşturduğu açının açı ortası bize güneyi bildiriri. Bu kural kuzey yarımküre için geçerlidir.

Güneş ile yön bulmanın başka bir çok yöntemi vardır. Bunlardan en basit olanı güneşin doğudan doğup batıdan battığıdır. Yine yere dik olarak çakılan bir sopanın saat 12:00'deki gölgesi, dünyamızın kuzey yarımküresinde sopanın tam dibine düşmez, biraz kayar. İşte sopanın dibinden biraz dışarıya olan bu gölgenin bulunduğu yön bize kuzeyi verir Güney yarımkürede ise bunun tam tersi olur. Saat 12:00'de ekvator da dikilen bir sopanın gölgesi olmaz.

Parlak güneşli bir günde bir sopa ve gölgesi yardımı ile yön tayini yapılabilir. Sopanın gölgesi işaretlenir. Bir süre sonra yer değiştiren gölge ucu tekrar işaretlenir. Bu iki işareti birleştiren çizgiye dik doğru S - N eksenidir. Birinci işareti sola ve ikinci işareti sağınıza aldığınızda yüzünüz kuzeye bakmaktadır.

 Yıldızlarla Yön Bulma:

Bilindiği gibi gökyüzünde birçok irili ufaklı yıldız vardır. Kutup yıldızı dediğimiz ya da kuzey yıldızı dediğimiz yıldız coğrafi sabit yıldızlardır. Yani hareket etmezler, ama dünyamız döndüğü için bunlar hareket ediyor gibi görünür. Bu özelliklerden de yararlanılarak yön bulunabilir; önce yere biri kısa biri uzun öyle iki sopa çakılır ki, bu iki sopanın uçları seviyesinden bir sabit yıldız görünmelidir. Bundan sonra beklenir ve bir süre sonra da sabit yıldızın yavaş yavaş sopaların ucundan baktığımız yönde çıkmakta olduğu görünür. Yıldız eğer sola doğru kayarsa, baktığımız yön kuzeydir. Yaldız sağa doğru kayarsa güney, yukarı doğru kayarsa doğu, aşağıya doğru kayarsa batı olur. Bu yönteme sabit yılız kaymalar ile yön bulma denir.

Dünyamızın kutup noktalarından geçen hayali eksen çizgisi kutup yıldızının çok yakınından geçmektedir. Bu nedenle geceleyin yıldızlar ve gezegenler hareket halinde iken (dünyanın kendi etrafında dönüşünden dolayı) kutup yıldızı sabit kalır. Doğada herhangi bir yıldızı hedef alıp yürür iseniz, yıldızın hareketinden dolayı düz bir çizgide yürüyemezsiniz.

 Dünyanın dönüşünden ötürü kutup yıldızı çevresinde diğer yıldızların dönüşü. “Görüntü” fotoğraf filminin uzun pozlandırılması ile elde edilmiş. (Corbis.com)"

Bu nedenle gökyüzünde yalnızca kutup yıldızını bularak onun kuzeyi gösterdiğini bilerek, amaçladığınız yönde yürüyebilirsiniz. Kutup yıldızını bulmak için belirgin bazı yıldız guruplarını bilmek zorundasınız. (Bu bilgiler kuzey yarım küresinde geçerlidir)

Büyük Ayı yıldız gurubu 7 yıldızdan oluşur. Görünümü eğik duran kahve cezvesine benzer. Sapın karşısında yer alan kenarın uzunluğunu 5 le çarptığımızda ve kenar yönünde kutup yıldızını buluruz. Kutup yıldızını doğru bulduğumuzdan emin olmak için yan yatmış ve beş yıldızdan oluşan bir W harfine benzeyen Cassiopeia yıldız gurubunu kullanırız. Büyük W nun ortasındaki yıldız,  kutup yıldızı doğrultusundadır. (Lütfen çizimleri inceleyiniz)

Büyük Ayı Yıldız Gurubu                              Cassiopeia Yıldız Gurubu

KUTUP YILDIZININ BULUNMASI  

          Kerteriz Yöntemiyle Yön Bulma:

Doğada gidilecek yön için belirli cisim ve işaretleri hedef alıp yürüyün.

Saat ile Yön Tayini :

          Yaklaşık olarak coğrafi kuzey ve güney istikametlerini bulmak için saatten faydalanılır. Kuzey yarım kürede saatin akrebi güneşe çevrilir. Saat 12 ile akrep arasındaki açının açıortayı güneyi ters uzantısı ise kuzeyi gösterir. Yönün hangi ucunun kuzey olduğunu bulmak için güneşin öğleden önce doğuda olduğu akılda tutulmalıdır.

                     Gölge yöntemi :

 Ucuna taş bağlanmış bir ip ağaç dalına asılarak yerden 1-2 cm yükseklikte bağlanır. Saat 11.00 de taşın gölgesinin ucuna bir kazık çakılır. ( A noktası)

Bu kazık ile taşın ucu arasındaki açıklık yarıçap olmak üzere toprağa bir kavis çizilir.

Saat 13.00 te ipin yer değiştiren gölgesinin kavisle çakıştığı noktaya  yeni bir kazık çakılır. (B Noktası) A ve B noktaları arasındaki düz hattın uzunluğu bulunarak yarısı alınır, düz hat üzerinde işaretlenir. Bulunan C noktası kuzey yarım kürede hakiki kuzeyi, güney yarım kürede hakiki güneyi gösterir.

KAYBOLMAMAK

Kaybolmak, izcilerin sözlüğünde olmayan bir kelimedir. İzcilerin sözlüğünde buna karşı gelen olsa olsa “Kısa süren bir şaşkınlık” kelimesi olabilir. İzci, arazide yürüyüş kurallarını iyi bildiği için kaybolamaz. İşte kaybolmamak için, ya da kaybolma ihtimali olanlara anlatılması için sizlere aşağıdaki bilgileri veriyoruz. Kaybolduğunuzu anladıysanız, sıra ile aşağıdakileri yapmaya çalışın.

• Paniğe kapılmayın, Durun, oturun, düşünün,

• Bulunduğunuz yere, geldiğiniz yönü anlayabileceğiniz bir işaret koyun

• İşaretli noktayı kaybetmeden, geldiğiniz yolu bulmaya çalışın

• Başaramazsanız işaretli noktaya geri dönün O anki şartları göz önünde bulundurun ve düşünün, sizi kısa zamanda bulabilecek arkadaşlarınız var mı? Gece olmadan bulunma ve ya yolu bulma ihtimaliniz var mı? Eğer bu sorulara cevap “yok” ise,

• Gece için bir barınak hazırlayın,

• Hava kararmadan önce, bir gecelik yakacağınızı toplayın.

• Hava kararmaya başlarken ateşinizi yakın Geceyi geçirince korkunuz azalacaktır. Moralinizin iyice düzelmesi için bir şeyler yemeniz lâzımdır.

• Yüksek bir yere çıkarak, duman, deniz, akarsu, yol, patika benzeri işaretler görmeyi çalışın

• Bulunduğunuz noktadan arazinin krokisini çizmeye veya hafızanıza kaydetmeye çalışın

• Eğer yukarıda bahsettiğimiz işaretlerden birini görürseniz, buna doğru en kısa yoldan yürüyüşe geçiniz.

• Eğer sizi arayacaklarına eminseniz ve yiyecekle suyunuz yeterliyse, bir süre daha bulunduğunuz yeri terk etmeyin

• Akar suları akış istikametinin altına doğru, yani aşağılara doğru takip ederseniz, sonunda bir yerleşim yerine varırsınız. Çünkü yerleşmeler genellikle akarsu kenarlarındadır

• Duyulup, görüleceğinizi anladığınız zaman işaret veriniz

• Kaybolmadan önce hareket ettiğiniz noktayı, ya da kaybolduğunuzu anladığınız noktayı devamlı hatırınızda tutmaya çalışınız.

• Kaybolduğunuz noktadan itibaren, belli aralarla, dal, taş gibi malzemelerle yere oklar çizin. Okların ucu gittiğiniz yönü göstersin

• Hep aynı doğrultuda yürüyün, bunu başarabilmek için tabiatta düz yürüme kuralını mutlaka uygulayın, bu kuralı uygulamazsanız, mutlaka daire çizip aynı noktaya dönersiniz.

• Durduğunuz zaman yönünüzü kaybetmemek için yere, gideceğiniz yönü gösteren işaretler koyun

• Mesafe tahminleri yanıltıcıdır, tahmininizi 3 ile çarpın, Mesafeye küçümseyerek bakın

• Unutmayın ki insan, düz bir arazide yaklaşık olarak saatte 4 kilometre yürür.

• Saatte 7 kilometre de yürüyebilirsiniz ama hızlı yürümek yerine ağır ve devamlı yürümeyi tercih edin

• Engebeli arazi, göl, bataklık gibi bir alan ile karşılaşınca, etrafını dolaşmanız gerekebilir. Böyle durumlarda gittiğiniz yönü unutmamak için alanın karşısında belirgin arka arkaya iki nokta tespit edin. Bulunduğunuz yerde de arka arkaya iki işaret tespit ettikten sonra alanı dolaşın.

• Dikkat edin, bu işaretlerin tamamı gideceğiniz istikameti göstersin

• Dinlenirken yüzünüz, gideceğiniz yöne dönük olsun

• Karlı bir arazide ilerliyorsanız, sis ya da tipi bastırmışsa uygun bir barınak bularak geçmesini bekleyin

• Böyle havalarda arazi engebeleri, uçurumlar, büyük birer tuzaktır ve siz bunu göremezsiniz. Düz yürüme kurallarını bilmek demek, kaybolmamak, bilmediği bir araziden kolayca çıkabilmek demektir. Yaradılışı gereği, insan görmeden yürümesi halinde mutlaka daire çizer. Orman, sis ve tipide yürümek de görmeden yürümek demektir. Geçen yıllarda, 4x8 km lik bir alanda 5 genç 11 gün kaybolmuşlardı. Eğer bilmiyorsanız, hemen arazide düz yürüme kuralını öğreniniz.

PUSULA

Silva Pusula

A-Cetvel
B-Hareket Yönü
C-Mesafe ölçmede kolaylık sağlayan ölçekli cetvel
D-Şeffaf yüzey
E-Hedef Açısı Okuma Çizgisi
F-Pusula İçindeki Kuzey-Güney Çizgileri
G-Pusula Açı Kadranı
H-Pusulanın Kuzey Ucu.

Şeffaf olmasından dolayı haritanın ölçeği ile aynı ölçekte olan cetvel ile mesafe ve açı ölçümü kolaylığı sağlar ve çok hafiftir. Silva pusula ile şunları yapabiliriz;

1-Haritada mesafe bulma

1:25000 ölçekli bir haritada 1cm 25000 cm,250 m ve 0.25 km dir.1 mm ise 25 metredir. Haritadaki her kare 1 km2 dir.

2-Kuzeyi Bulma

Üç çeşit kuzey vardır.

Gerçek kuzey: Kuzey kutbunun olduğu kuzeydir.

Harita Kuzeyi: Haritadaki kuzey ve güney çizgilerinin gösterdiği kuzeydir.

Manyetik Kuzey: Pusula iğnesinin gösterdiği kuzeydir. Manyetik kuzey bölgeden bölgeye değişiklik gösterir. Bu değişiklik haritalarda belirtilir.

3-Haritayı Yerleştirmek

Bulunduğunuz yeri biliyor iseniz çevrenizdeki nehir, tepe, köprü gibi işaretlerin yönüne haritayı çevirmek suretiyle haritayı yönüne koyabiliriz. İkinci yol olarak haritayı yere yayarız pusulanın kuzey oku ile haritanın kuzey oku aynı yöne gelene kadar haritayı çeviririz.
Haritadan Pusulaya Hedef Açısı Alma

Görüş mesafesinin az olduğu bir alanda haritadan hedef açısını bulup, pusulayı ayarlayarak pusula ile yola devam edilebilir. Haritayı yere koyun gideceğiniz nokta ile bulunduğunuz noktayı bir çizgi ile birleştirin.(Haritanın kuzey yönüne konması gerekli değildir.)

Pusulanın uzun kenarı hedefi gösterecek çizgi üzerine yerleştirin.

Pusulanın kuzey-güney çizgilerinin haritanın kuzey -güney çizgileri ile paralel olana kadar çevirin.

Haritadaki X harfi ile gösterilen çizgi (Kuzey-Güney Çizgisi) Pusula yuvasındaki Y çizgisine paralel olacaktır.  

	Hedef açısı okuma noktasından hedef açısını okuyun.
	Pusula iğnesi manyetik kuzeye saptığından manyetik farkı ekleyin veya çıkarın.
	Avrupa ülkelerinde manyetik fark hedef açısına eklenir.
	Pusula yuvasındaki değeri yeni değere göre değiştirin.
	Pusulayı haritadan kaldırın ve yere paralel tutun.
	Pusula yuvasının kuzey-güney çizgileri ile pusula iğnesinin kuzey-güney iğnesi çakışıncaya kadar kendi etrafınızda dönün.
	Pusulanın hareket okunun yönü gideceğiniz yöndür.

Bu işlemler esnasında açı hatası yapmamaya dikkat etmelisiniz. Yapacağınız küçük açı hataları hedefinize ulaşmada büyük hatalara neden olur. Aşağıdaki şekilde yapılan 10 derecelik hata 1000 metrede 100 metrelik sapmaya neden olmaktadır.

4-Pusuladan Haritaya Hedef Açısı Alma Bir zirveyi saptamak:
Pusulayı yere paralel tutup,hareket yönü okunu zirveye doğru çevirin.

        Pusulanın kuzey iğnesi,pusula yuvasının kuzey yönü ile çakışıncaya kadar pusula yuvasını çevirin. Hedef açısını okuyun ve manyetik farkı bu değerden çıkarın.Yeni değeri hedef açısı okuma çizgisine getirin.

Mercekli Pusula

        Farklı amaçlar için sağlam ve dayanıklı imal edilmişlerdir. Hedef açısını, kapakta bulunan ince çelik tel ve açıyı okumaya yarayan mercek üzerinde bulunan yarık vasıtası ile (gez-göz-arpacık gibi) çok hassas ölçebiliriz.

PUSULA
             Doğa yürüyüşünde yolları ve patikaları izlemek istemiyorsan bir pusulaya ihtiyacın olacak. Pusula enerji hatlarından 55 metre, telefon hatlarından 10 metre, çelik demir malzemeden en az bir metre uzakta kullanılırsa doğru değer verir.

 PUSULA NASIL ÇALIŞIR?

Pusulanın en önemli parçası manyetik bir iğnedir. Bu iğne ser. Serbestçe hareket edebilecek şekilde  pusula gövdesine monte edilmiştir İğne serbest kaldığında her zaman aynı yönü gösterir. Bunun neden yeryüzünde iğneyi çeken bir gücün olmasıdır. Yeryüzü bir ucu kuzeyde diğer ucu güneyde olan büyük bir mıknatıs gibidir. Dünyanın manyetikliği pusula iğnesinin manyetik kuzeye doğru dönmesine neden olur.

İğnenin kuzeyi gösteren ucu kırmızıya ya da siyaha boyanmıştır. Bazı pusula iğnelerinde ise uç bir ok başı gibi sivridir. Hatta bazılarında iğnenin kuzeyi gösteren ucunda N harfi vardır.

PUSULA NASIL OKUNUR?

Pusulayı okumak belirlenmiş bir noktaya götüren yönü derecelerle bulmak anlamına gelir. Derecelerini  öğrenmek istediğin nirengi noktasına yüzünü dön. Pusulayı önünde bel seviyesinde ya da biraz daha yukarıda düz olarak tut. Pusulanın tabanındaki "gidilecek yön" ok yönünde ileride duran nirengi noktasını göstersin. Şimdi pusulanın iğnesi pusulanın gövdesi üzerindeki sabit kuzey oku ile çakışıncaya kadar pusulanın gövdesini çevir. Pusulanın kuzey ucunun pusula gövdesinin üst tarafındaki N (Kuzey)'i gösterdiğinden emin 01. Gidilecek yön okunun pusula gövdesine değdiği noktada bulunan dereceyi oku.

Bir haritayı pusula ile doğru yöne koymak için önce pusulanı (Kuzey) 360 o'ye ayarla. Pusulanı, bir kenarı haritanın kenarında manyetik kuzey çizgisine gelecek şekilde haritanın üzerine koy. Pusulayı ve haritayı, pusula iğnesi kuzey ucu N'yi gösterecek sat kuzey oku ile çıkıncaya kadar birlikte döndür. İşte haritan doğru yöne kondu.

İKİ KUZEY

Harita ve pusulayı birlikte kullandığında iki kuzey olduğunu unutma. Harita gerçek kuzeye göre çizilmiştir. Haritandaki bütün boylamlar coğrafi kuzey kutbunu gösterir. Pusulanın kuzey ucu manyetik kuzeyi yani gerçek kuzeyi, kuzey kutbunun 1.600 km. Güneyinde Kuzey Buz Denizinde bulunan BATHURST adasını gösterir. Haritanın boylamları ile pusulanın iğnesinin gösterdiği kuzey arasındaki farka "sapma açısı" denir. Bu sapma nedeni ile pusulan ve haritanı birlikte kullandığın her durumda bu farkı göz önünde bulundurmalısın.

HARİTANA PUSULA DİLİ KONUŞTUR
  Harita yönleri ile  pusula  yönleri  arasındaki  farkı ortadan kaldırmak için haritanla pusulanın birbiri ile uyumlu  olmasını sağla.  Bunu   yapabilmek  için  de  haritanın  üzerine  manyetik  kuzey  güney  çizgilerini  çiz (Haritanın  altındaki  manyetik  kuzey ile  gerçek  kuzeyi  belirleyen  üçgeni  bul. Bu  üçgenin  manyetik  kuzeyi belirleyen  kenarından  haritanın  yukarısına  doğru bir çizgi çiz. Daha sonra bu çizgiye paralel başka çizgiler çiz.
  Bu haritadaki çizgiler gerçek kuzey çizgisinin 14 derece batısındadır.

HARİTA VE PUSULAYI BİRLİKTE KULLAN
  Harita manyetik kuzey güney çizgilerini çizdikten sonra aşağıda anlatılan 3 basamağı izleyerek harita ve pusulanı  birlikte  kullanabilirsin.  Topografik  haritanda  bir rota  belirle, bu rota üzerinde yol kavşakları, binalar, köprüler vb.  Gibi 5 ana nirengi noktası tespit et.  Pusulanı hareket noktasından ilk nirengi noktasına gidiş yönünü gösterecek şekilde ayarla,  şimdi yola çıkabilirsin.  İlk nirengi noktasına  ulaştığında  pusulanı tekrar ikinci nirengi noktasına giden yönü gösterecek biçimde ayarla. Varacağın son noktaya ulaşıncaya kadar aynı şekilde devam et.

HARİTA VE PUSULAYI BİRLİKTE KULLANMANIN BASAMAKLARI
  1.  Basamak:  Pusulanı,  pusula  tabanının  uzun  kenarı  başlangıç ve varış noktalarına değecek ve taban üzerindeki "Gidilecek Yön Oku" gitmek istediğin yönü gösterecek şekilde haritanın üzerine koy.
  2. Basamak: Pusulanın tabanını haritanın üzerinde hareket etmeyecek şekilde sıkıca tut. Pusulanın iğnesini dikkate almayarak, pusula üzerindeki sabit kuzey oku, haritada çizdiğin kuzey güney manyetik çizgilerine paralel oluncaya kadar pusula ve haritanı birlikte çevir. Okun ucu haritanın üst tarafını (kuzey tarafını) göstermelidir.
  3. Basamak: Pusulanı haritandan kaldır ve gidilecek yön oku, ileriyi gösterecek biçimde önünde tut. Pusula iğnesinin kuzey ucu, pusula gövdesindeki kuzeyi gösteren okun üzerine gelinceye kadar kendi etrafında dön. Şimdi pusulanın tabanındaki gidilecek yön oku gitmen gereken yönü gösteriyor. Bu yönde bir nirengi noktası belirle ve bu nirengi noktasına doğru ilerle. Bu noktaya varıldığında başka bir nirengi noktası belirle. Çizdiğin rotada ilerlerken düz bir çizgi üzerinde ilerleme zorunda değilsin. İyi bir Oryantiring'ci gideceği noktaya en kısa zamanda ve en kolay varmak için tüm bilgisini kullanır.

            GPS (GLOBAL POSİTİONİNG SYSTEM)
  Dünya  etrafında  dönen  24  uydudan  sürekli  aldığı  sinyallerle bulunduğumuz koordinatları tespit eden, istediğimizde bunları hafızasına alan ve ilerde tekrar bu noktaya dönmemizi sağlayan el büyüklüğündeki yardımcı alete  GPS denilmektedir.  GPS  gece ve  gündüz koşullarında belirli noktalar arasını gidebilmemizi sağlar. Pusula amacıyla da kullanılır. Hedefe yönelik güzergahtan sapmamız durumunda bizi ikaz eder.
  GPS le  15  metrelik  bir  hata ile  daha önceden  belirlediğimiz  bir  noktaya  tekrar  gidebiliriz. GPS bize hızımızı,  toplam  yürüyüş  mesafemizi,  hedefe  kalan  mesafeyi,  ortalama  hızla  hedefe  varış  zamanımızı verir. Ayrıca bulunduğumuz irtifa (yükseklik) bilgisi de GPS ten öğrenilebilir. ,

HARİTA BİLGİLERİ

Yeryüzünün bir parçasının yukardan kuşbakışı görünümünün matematik yöntemlerle küçültülerek ve üzerine özel işaretler koyarak bir düzlem üzerine çizilmiş şekline HARİTA deriz. Haritaların kolay ve anlaşılır olabilmesi için en gerekli ayrıntılara yer verilir. Harita üzerindeki iki nokta arasındaki uzunluğun, arazide aynı iki noktanın arasındaki ölçülen yatay mesafesine olan oranını ÖLÇEK olarak adlandırırız. Haritaların alt köşelerinde hangi ölçekte yapıldıklarını gösteren işaretler vardır(1:500000 – 1:250000 – 1:50000 – 1:25000 gibi).Bir haritada bu ölçeğin paydasında yer alan rakam ne kadar büyük olursa haritanın ölçeği o kadar küçük olur.1:50000 ölçekli bir harita üzerindeki 1 cm gerçekte 50000cm karşılık gelir(500m).Bütün ölçekli haritalarda her bir kare 1 km2 dir.

 HARİTA YORUMLAMA

Haritaya baktığınızda bölgeyi üçboyutlu zihninizde oluşturabilmeniz en önemli noktadır. Bunu haritadaki yükselti çizgileri sayesinde yapabilirsiniz. Dağın bir yatay kesiti alınır. Çizgiler eşit yükseltileri gösterir. Yükselti çizgilerinin şekli dağın veya tepenin şeklini verir.

 Yükselti çizgilerinin şekli dağın şeklini verirken,yoğunlukları eğimi verir.Bir süre sonra haritaya baktığınızda arazinin resmini kafanızda oluşturabilirsiniz..

BOYUN                                                            TEPE

          SIRT                                                  DORUK ÇİZGİSİ

GENEL                                                            VADİ         

         ÇÖKÜNTÜ                                                DERECİK              

HARİTA

Harita bir toprak parçasının kuş bakışı görünüşünün resmidir. Etrafında görebileceğin yolların, nehirlerin, tarlaların, köylerin, kasabaların ve benzerlerinin en önemlileri harita üzerinde sembollerle gösterilir. Bu haritaların bazılarına elbette daha önce okulda derslerini çalışırken gördün. Sürücülerin kullandığı yol haritalarını da biliyorsun. Ama bu haritaların hiçbiri Doğa yürüyüşünde kullanılamaz. Doğa yürüyüşünde kullanacağın haritanın topografik bir harita olması gerekir. Topografik haritalar çeşitli ölçülerde olabilir. Doğa yürüyüşü için en iyi harita 1:24000 ölçekli olanıdır. Böyle bir haritada 1 mm 24 m.yi gösterir. Topografik haritayı Doğa yürüyüşüne gideceğin alanla ilgili resmi kuruluştan bulabilirsin.

HARİTANIN ANLATTIKLARI

İyi bir harita sana aşağıdaki konularla ilgili bilgiler verir;
  1. Tamım:  Herhangi  bir  harita   yalnızca   bölgenin  adını  verir.  Topografik  bir  harita  ise  bu  yerin yeryüzündeki konumunu da gösterir.
  2. Ayrıntılar:  Arazi  biçimleri  haritada  kolayca  anlaşılabilecek işaretlerle gösterir. Bu işaretlere harita işaretleri denir.
  3. Yönler: Genellikle haritanın üst kısmı kuzey, altı güney, sol tarafı batı, sağ tarafı ise doğudur.
  4. Uzaklıklar: Haritanın alt kısmındaki ölçek sayesinde harita üzerindeki uzaklıkları hesaplayabilirsin.
  5. İsimler: Göller, nehirler, kasabalar ve benzerleri harita üzerinde isimleri ile gösterilir.

HARİTALARIN SINIFLANDIRILMASI

Ölçeklerine göre:

Küçük Ölçekli (1/500,000 ve daha küçük),

Orta Ölçekli (1/500,000 ve 1/100,000 arası)

Büyük Ölçekli (1/100,000 den daha küçük Haritalar)

Coğrafi Haritalar: 1/ 50.000’nin üzerindeki haritalara coğrafi haritalar  denir.

Pafta: 1/5.000 ile 1/50.000’e kadar ölçekli haritalara pafta denir.

Kroki: 1/5.000’den küçük, ufak ölçekli çizimlere denir.

Kroki Çıkarma:

Arazi ve yol krokileri; harita bilgilerinden istifade edilerek, kağıtta belirtilen başlangıç ve bitiş yeri belli

olan, başlangıç yerine göre belli  yerlere kadar mesafe tahmin edilerek, ölçeği belirlenen kağıt üzerinde nesnelerin

işaretleri konarak düzenlenen vesikalardır.

Kroki yapılırken:

1. Kuzeyi kağıda okla işaretleyin.

2. Ölçek belirlenir.

3. 3  nirengi noktası alınarak yerler işaretlenir.

4. Diğer nesneler harita işaretleri kullanılarak kroki dillendirilir.

Tiplerine göre:

Planı metrik Haritalar: Ankara Şehir planı gibi

Topografik Haritalar: Yükseltileri gösteren Türkiye Fiziksel Haritası gibi,

Kabartma Haritalar: Plastik malzeme üzerine kabartma olarak basılırlar.

Fotoğraf Harita: Havadan yapılan çekime grid çizgileri konarak yapılır.

Sayısal Haritalar: Bilgisayara verilen girdiler sonucunda elde edilen haritalardır.

HARİTA KENAR BİLGİLERİ VE SEMBOLLERİ:

Haritaların kenarlarında standartlaştırılmış bazı bilgiler ve semboller bulunur. Bu bilgiler haritanın ölçeği,  haritadaki demiryolu, köprü, bataklık gibi sembollerin anlamları, renklerin açıklamaları gibi bilgilerdir.
Ölçek;
1/100,000 ölçekli haritada; 1 cm. lik ölçülen yer gerçekte 100,000 cm veya 1000 metre veya 1 kilometredir.
1/25,000 ölçekli haritada; 1cm.lik ölçülen yer gerçekte 25,000 cm veya 250 metre dir.
1500 m.lik yürüyüş mesafesi 1/50,000 lik haritada 1500/50,000 = 3 cm olarak gösterilir.
Renkler;
Siyah: İnsan tarafından yapılan şeyleri gösterir. Demiryolu, köprü, baca, isimler
Mavi: Suyun göstergesidir. Derinliğe göre koyulaşır. Deniz, göl, nehir, çay
Yeşil: Orman , otlak ve verimli toprakları gösterir. Koyu renk yoğunluğu gösterir.
Kahverengi: Yükseltileri gösterir. Koyulaştıkça yükseklik artıyor demektir.
Coğrafi koordinatlar;
Coğrafi koordinatlar Enlem ve Boylam olarak haritalarda kenar bilgisi olarak verilir. Ayrıca GPS yardımıyla da koordinatlarımızı çok hassas bulabiliriz.
  Örnek: Enlem 38 45' 30'' (Kuzey) Boylam 35 37' 45'' (Doğu)

  Temel Kuzey istikametleri;

Coğrafi kuzey: Hakiki Kuzey yani kuzey kutbu istikameti olup haritalardaki meridyenlerin gösterdiği istikamettedir. Sabittir , değişmez.

Manyetik kuzey: Pusula ibresinin gösterdiği kuzey olup zamana bağlı olarak değişkendir.

Grid kuzeyi: O bölgedeki meridyene çizilen teğetin gösterdiği istikametedir. Sabittir.

Doğal sapma açısı: Manyetik kuzeyle coğrafi kuzey arasındaki açıdır. Manyetik kuzey zamana bağlı değişken olduğundan Coğrafi kuzeyin doğusunda veya batısında olabilir. Harita kenar bilgilerinde yıllık değişim miktarı belirtilir. Yıllık değişim eksi ise manyetik kuzey hakiki kuzeye yaklaşır. Yıllık değişim artı ise manyetik kuzey hakiki kuzeyden uzaklaşır. Örnek 1990 yılında Sapma açısı 3 derece 14 dakika dır. Yıllık sapma eksi 0.9 dakikadır. 1999 için 9 yıl X 0.9 = 8.1 dakikalık daha sapma olur. 1999 Sapma açısı 3 derece 6 dakika dır. (3 derece 14 dakika - 8 dakika). Her geçen yıl manyetik kuzey hakiki kuzeye yaklaşmaktadır.

HARİTA NASIL KULLANILIR?

             Yola çıkmadan önce haritanı önüne koy, incele… Başlangıç noktası olarak bir yol kavşağı gibi bildiğin  bir noktayı seç. Daha sonra varacağın ilk noktayı belirle. Örneğin çir tepe. Son olarak da seni varış noktasına götürecek bir rota çiz. Doğa yürüyüşü ne kadar zaman alacak? Gideceğin '- yerin uzaklığını ölçmek için ince bir sicim al. Yürüyeceğin uzaklığı bu sicimle ölç. Sicimi haritandaki uzaklık cetveli üzerine koy ve harita ölçeğinden yararlanarak uzaklığı hesapla. Sonra bu uzaklığı yürümenin ne kadar zaman alacağını bul.

Harita sembollerini öğrenebilmek için önce bu sayfalardaki sembolleri iyice çalış. Daha sonra önüne  topografik bir harita koy ve haritadaki sembolleri bulup anlamaya gayret et.

Siyah ile basılmış her şey insan yapısı, insan eseridir, yollar, demiryolları, köprüler, binalar, sınırlar, isimler.

Siyah çizgiler yollardır. Sert yüzeyli yollar iki siyah çizgi arasında kırmızı ile gösterilir. Siyah dörtgenler binalardır.

Mavi renk suyun göstergesidir. Dere, göl, çay, nehir, hep mavi ile gösterilir.

Yeşil alanlar, ağaçlık alanlar yeşille gösterilir. Meyve bahçeleri çalılıklar da hep yeşildir.

Bataklıkları göstermek için kesik mavi çizgiler ve yeşil ot demetleri kullanılır. Bu işaretler bu alanların sulak alanlar olduğunu anlatır.

Tepeler ve vadiler kahverengi çizgilerle gösterilir. Bu çizgilere kontur çizgi adı verilir. Kontur çizgiler arazinin meylini ve yüksekliğini gösterir. Kontur çizgilerin sık olması, birbirine yaklaşması o noktada tepenin dik olduğu anlamına gelir. Haritadaki en koyu kahverengi çizgilerden birini izlersen bir rakamla karşılaşırsın. Örneğin 100. Bu bir işaret konturudur. Bu çizgi üzerindeki her şey deniz seviyesinden 100 metre yüksektedir. Denizin 100 metre yükseldiğini varsayalım. Bu çizgi yeni deniz seviyesi çizgisini oluşturacaktır. Eğer deniz 20 metre daha yükselirse hemen sonraki ince çizgi yeni deniz seviyesi çizgisi olacaktır. Bazı haritalarda kontur çizgileri arasındaki yükseklik farkı 10 metredir. Haritanın altındaki ölçekte kontur çizgileri arasındaki yükseklik farkını bulabilirsin.

Şimdi başlangıç noktasındasın ve ilerlemeye hazırsın. Ama hangi yönde? Bunu haritanı yönüne koyar koymaz anlayacaksın. Bir haritayı yönüne koymak haritadaki yönlerle arazideki yönleri çakıştırmak anlamına gelir.

HARİTAYI YÖNÜNE KOYMA

En kolay yöntem harita üzerindeki bir belirli bir noktayı (kavşak, baca, köprü) gerçek şekille aynı yöne  gelinceye kadar döndür. Aynı istikamete gelince harita doğru yöne yaklaşık olarak konmuş olur.

Haritaya o yıl için hesaplanmış olan geçerli manyetik kuzey çizgileri çizebilirsin. Bazı haritaların güney kenarında ''P'' noktası kuzey kenarı üzerinde  çizilmiş ve  derecelere  bölünmüş  sapma  göstergesi  vardır. Sapma diyagramından ibre  sapma açısı  hesaplanır ve kuzey kenardaki sapma göstergesinde işaretlenir.  Bu değer ile ''P'' noktası birleştirilirse  manyetik  kuzey  doğrultusu elde edilir.  Pusula, bu  manyetik  kuzey  doğrultusuna paralel olarak  harita  üzerine  yerleştirilir.  Harita  ve  pusula  beraberce  pusula  ibresi  pusula  kadranındaki  nişan hattı çizgisiyle çakışıncaya kadar döndürülür.

Sapma açısını hesaplanır. (1999 için 3 derece 6 dakika.). Pusula güney kuzey istikametindeki grid çizgilerden birine paralel yani nişan çizgisi grid kuzeyine paralel yerleştirilir. Pusula üzerindeki nişan hattı ile pusula kuzey ucu arasındaki açı, sapma açısı ile aynı duruma gelinceye kadar harita döndürülür